De historie van Arnhems Buiten

In 1392 werd op het landgoed Mariëndaal, vlakbij een bron, een klooster van Regulieren gesticht. Een rijke Arnhemse burger, Wijnand van Arnhem, stelde daarvoor grond ter beschikking. Het klooster kreeg de naam Domus Fontis Beatae Mariae: Het huis bij de bron van de Heilige Maria. Deze lange naam werd in het dagelijks gebruik Mariëndaal. De bewoners van het klooster hielden zich bezig met landbouw en wetenschap. Beroemd was de schrijf- en boekenzaal van het klooster. In 1578, tijdens de reformatie, werd het kloostercomplex gesloopt. De kloostergronden en de buitenbezittingen werden in beslag genomen en verkocht.

Op een kaart uit 1640 zien we boerderij Op den Brinck op het terrein. In de negentiende eeuw werd deze boerderij een landgoed en buitenplaats. Waarschijnlijk werd het in die tijd gebruikt als zomerverblijf, vandaar de term buitenplaats. Rond 1820 werd er rondom het verblijf een bosrijk park aangelegd in de toen gangbare landschapsstijl. Landbouwgrond werd bos en park, boerderij werd landgoed.

Rond 1843 werd Arnhem verbonden met het westen van het land door de Rhijnspoorweg, deze liep ten noorden van het terrein. In 1879 volgde ten westen de spoorlijn Arnhem-Nijmegen. Het gaf het terrein een ander karakter, de buitenplaats werd door de spoorlijnen van de aangrenzende gebieden afgesneden. 

Start KEMA

In 1927 werd de KEMA opgericht. Voortgekomen uit het Centraal Bureau van de Vereniging van Directeuren van Elektriciteitsbedrijven in Nederland (VDEN). Het Centraal Bureau, in eerste instantie gevestigd in Maastricht, testte elektrotechnisch materieel, machines en apparatuur op verschillende locaties in Nederland. Er was behoefte aan een vaste plek voor het uitvoeren van de tests. De toenmalige directeur van de PGEM (Provinciale Gelderse Elektriciteitsmaatschappij) stelde voor om het bureau te huisvesten in Arnhem, vanwege de gunstige ligging.

De aandeelhouders van de KEMA besloten in 1930 tot de bouw van een kortsluitlaboratorium. Een laboratorium waar elektrisch materieel kan worden getest op betrouwbaarheid, duurzaamheid en ontploffingsgevaar. KEMA koos voor buitenplaats Den Brink als locatie. Het stond al een aantal jaren leeg en had een perfecte ligging; met de spoorlijnen vlakbij kon een aftakking worden gemaakt voor aan- en afvoer van zwaar materieel. Transformatoren, generatoren en hoogspanningskabels konden zo hun weg vinden naar het laboratorium.

Zoetenlab

Vanaf 1932 werd het kortsluitingscomplex, het Zoetenlaboratorium (inmiddels Rijksmonument) gebouwd. Hier werd het elektronisch materiaal getest. Vanuit het commandogebouw kon men op veilige afstand de tests volgen. Ook realiseerde KEMA kantoren, werkplaatsen, loodsen, een voorlichtingsgebouw, een wegenstelsel en de spooraftakking.

In het park en de bebouwing zien we invloeden van de architectonische tuinstijl en de functionalistische stijl. In de architectuur werd eenheid nagestreefd in vormgeving en materiaalgebruik; de oude villa en het koetshuis van landgoed Den Brink werden om die reden afgebroken. Prins Bernhard opende op 14 oktober 1938 de gebouwen op Den Brink. 

Het kortsluitlaboratorium van KEMA werd wereldwijd bekend omdat het als enige in de wereld voor iedereen wilde keuren.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kon KEMA enigszins normaal functioneren, maar tijdens operatie Market Garden werd het terrein door de Duitsers tot een vesting gemaakt, met loopgraven tussen de gebouwen. Door beschietingen liepen de gebouwen schade op en de inventaris werd door de Duitsers bij hun vlucht geroofd. 

Het KEMA-terrein was veel meer dan alleen een industrieel gebied. Er werd voorlichting en onderwijs gegeven aan schoolklassen en huisvrouwen. Zij kwamen uit de wijde omgeving naar het KEMA-terrein voor huishoud- en kookdemonstraties door speciaal daarvoor opgeleide demonstratrices. Het was een tijd van groei; de vooroorlogse gebouwen werden uitgebreid en nieuwe gebouwen werden gerealiseerd. Wat bijzonder was: KEMA investeerde veel in het welzijn van de medewerkers en de openbare ruimte. Het bedrijf bouwde tennisbanen, een kwekerij en woningen in het groen. Er was ruimte voor kunst en cultuur. Dit allemaal vanuit de vernieuwende filosofie: medewerkers gedijen het best in een groene, inspirerende omgeving, zo ontstaan de beste ideeën.

KEMA zette Arnhem internationaal op de kaart als innovatieplek. Met vooruitstrevende ideeën over energie èn over werken en leven in het groen. KEMA speelde een cruciale rol in de technische en economische ontwikkeling van Nederland op elektriciteitsgebied. Het bedrijf breidde uit in meer dan twintig landen met onderzoeks- en adviesdiensten voor opwekking, transport en gebruik van energie. In Arnhem werd het terrein uitgebreid door de aankoop van aangrenzende terreinen (HES, Mariëndaalcomplex en Rosandecomplex) en sommige bestaande gebouwen werden vervangen. Voor het eerst vestigden ook andere bedrijven zich op het terrein, allemaal uit de energiesector. Het zorgde voor nog meer energie op het KEMA-terrein.

KEMA werd in 2011 overgenomen door DNV (nu DNV-GL) en fuseerde in 2019 met het Italiaanse CESI. Na het vertrek van KEMA van Arnhems Buiten kwam een groot aantal gebouwen leeg te staan. Het had tijd nodig om een nieuwe invulling en betekenis te vinden. In de afgelopen jaren is er gewerkt aan de verdere ontwikkeling van dit unieke terrein. Inmiddels zijn er diverse bedrijven en organisaties gevestigd en er is ruimte voor meer. Energie is nog steeds een centraal thema, maar ook mobiliteit, ICT, creatieve industrie en life sciences & health vinden hier hun plek.

Arnhems Buiten, waar innovatie en creativiteit in een monumentale omgeving de ruimte krijgen. 

De energie van bijna een eeuw ontwikkeling en innovatie is nog steeds voelbaar op het terrein. We ontwikkelen het terrein verder met de filosofie van KEMA verankerd in onze visie: de behoefte van de mens om te werken en leven in een groene omgeving staat centraal. Ontmoeten, innoveren, leren en experimenteren, Arnhems Buiten biedt er de ruimte voor.